Ο θρυλικός Ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας Eουτζένιο Σκάλφαρι δημοσιεύει ένα άρθρο στην Repubblica στο οποίο θεωρεί ότι η εκδοχή μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης είναι ένα άπιαστο όνειρο, καθώς όλο και περισσότεροι ηγέτες, με επικεφαλής τη Γερμανία, εγκαταλείπουν τα ενωτικά τους οράματα. Αυτή η προοπτική, όμως, προσφέρει πολλές εναλλακτικές, όπως μια Ένωση Μεσογειακών χωρών ή μια Λατινική Ένωση.
«Το παιχνίδι που παίζεται στην Ευρώπη είναι πολύ σύνθετο. Γύρω από το τραπέζι, υπάρχουν μόνο τέσσερις παίκτες: ο ιταλός πρόεδρος Μάριο Μόντι, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, η Bundesbank, η γερμανική Κεντρική Τράπεζα και η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ.
Ο καθένας έχει τη δική τους στρατηγική και οι συμμαχίες μπορεί να μετατοπιστούν καθώς το παιχνίδι εξελίσσεται. Εάν το αποτέλεσμα είναι θετικό, η ιταλική και η ισπανική εξάπλωση [η διαφορά μεταξύ της απόδοσης των κρατικών ομολόγων τους και αυτών της Γερμανίας] θα συρρικνωθεί, το δημόσιο χρέος τους θα κοστίσει λιγότερο να διευθετηθεί και, κυρίως, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη δέσμευση ότι ο Μόντι μπορεί να προχωρήσει στην κυβέρνηση που θα προκύψει από τις επόμενες εκλογές, που αναμένονται μεταξύ Νοεμβρίου και Απριλίου.Η δέσμευση αυτή θα έχει πολύ μεγάλη αξία στα μάτια των αγορών και θα ενισχύσει τις θέσεις του Μάριο Ντράγκι και της Άνγκελα Μέρκελ ενάντια στα γεράκια της Bundesbank και τις πολιτικές δυνάμεις που τα υποστηρίζουν.
Στις 6 Σεπτεμβρίου, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ αναμένεται να λάβει μια απόφαση σχετικά με το σχέδιο διάσωσης. Ο Μόντι, από την πλευρά του, θα πρέπει να ανακοινώσει τις αποφάσεις του τις επόμενες ημέρες. Μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου, το πρόβλημα αυτό πρέπει να επιλυθεί οριστικά.
Προς μια ομοσπονδιακή Ευρώπη
Υπάρχει και ένα, άλλο, ακόμα μεγαλύτερο, πρόβλημα -αυτό του πολιτικού και θεσμικού πλαισίου αυτής της «αντισυμβατικής» παρέμβασης από την ΕΚΤ. Πρόκειται για το ζήτημα της τελικής απομάκρυνσης από μια συνομοσπονδία των κυβερνήσεων προς την κατεύθυνση μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης.
Με άλλα λόγια, αυτό αποτελείται από μια «εγκατάλειψη της εθνικής κυριαρχίας» από τις εθνικές κυβερνήσεις προς όφελος των ομοσπονδιακών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτά περιλαμβάνουν τα ήδη υπάρχοντα όργανα που, σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να μεταρρυθμιστούν, καθώς και νέες μεταρρυθμίσεις που αναμφίβολα θα πρέπει να δημιουργηθούν πέραν των δομών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πριν από λίγες εβδομάδες φαινόταν ότι η Άνγκελα Μέρκελ στοιχημάτιζε στη γέννηση μιας ομοσπονδιακής Ένωσης. Η θέση του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάν δεν ήταν ακόμα σαφής, αλλά υπήρχε η ελπίδα ότι η Γαλλία θα αναγνωρίσει επιτέλους την ανάγκη για αυτή τη λύση σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλέον κόσμο.
Αν το αναφέρουμε και πάλι σήμερα, είναι επειδή υπήρξε μια νέα εξέλιξη: η ιδέα μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης έχει εξαφανιστεί από τη σκηνή -η καγκελάριος δεν μιλά πλέον γι ‘αυτό- και το ζήτημα παραχώρησης της κυριαρχίας περιορίζεται πλέον στο σύμφωνο του προϋπολογισμού, ενώ η απόφαση του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) είναι προ των πυλών. Ακόμη και το εφικτό μιας ένωσης τραπεζών και ενιαίου ελέγχου, που δεν θα βρίσκεται υπό τη διαχείριση των εθνικών τραπεζών αλλά θα ανατεθεί στην ΕΚΤ, είναι υπό αμφισβήτηση.
Και πάλι στο προσκήνιο
Εν ολίγοις, υπάρχει σαφής απόσυρση από ένα σχέδιο που ήταν, σίγουρα, πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί, σε μια ήπειρο διχασμένη από μια ευρεία ποικιλία γλωσσών, εθνοτήτων και παραδόσεων, αλλά είναι απολύτως απαραίτητο εάν η Ευρώπη δεν θέλει να πέσει σε πλήρη πολιτική ασημαντότητα. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η οπισθοχώρηση; Και τι πρέπει να γίνει για να επανέλθει αυτό το έργο και πάλι στο προσκήνιο;
Η Άνγκελα Μέρκελ έχει κατανοήσει ίσως δύο πράγματα που είχε παραμελήσει ή υποτιμήσει πριν από λίγους μήνες. Το πρώτο είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία του λαού της δεν εγκρίνει τις αυταρχικές πολιτικές της Γερμανίας σε μια Ευρώπη στην οποία όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, θα πρέπει να εκχωρήσουν σημαντικά τμήματα της εθνικής τους κυριαρχίας.
Οι Γερμανοί προτιμούν να κάνουν κερδοφόρες συμφωνίες και να διατηρούν την βιομηχανική και οικονομική υπεροχή τους πάνω στην Ευρώπη, αλλά αρνούνται να ασκήσουν μια πολιτική κυριαρχία που συνεπάγεται σημαντικές ευθύνες και μερική παραίτηση από την εθνική ανεξαρτησία τους.
Η δεύτερη αφορά την αντίσταση πολλών άλλων χωρών στην ομοσπονδιακή ιδέα, αρχίζοντας με τη Γαλλία, κυρίως τη βόρεια και τις ανατολικές επαρχίες -με όσους δεν είναι στην ευρωζώνη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία.
Το πρόγραμμα, ως εκ τούτου, φαίνεται κολλημένο σε ένα συρτάρι, εκτός από κάποια εγκατάλειψη της εθνικής κυριαρχίας όσον αφορά τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, κάποιες δημοσιονομικές πολιτικές και την υπεράσπιση του ενιαίου νομίσματος, η οποία χωρίς το πολιτικό πλαίσιο δεν θα έχει ποτέ τη δύναμη που απαιτείται από ένα αποθεματικό νόμισμα.
Σκεπτόμενος το αδιανόητο
Η εγκατάλειψη αυτού του σχεδίου, ωστόσο, ανοίγει άλλους δρόμους διαπραγμάτευσης και ενισχύει πρωτοβουλίες που διαφορετικά θα ήταν αδιανόητες. Επιτρέπει, για παράδειγμα, οι χώρες που ενδιαφέρονται για μια ομοσπονδιακή Ευρώπη να ενωθούν μεταξύ τους. Η απειλή, η οποία διαδιδόταν στο παρελθόν από τη Γερμανία -«κινούμαστε προς τα εμπρός, κρίμα για τους άλλους»- όταν η συζήτηση αφορούσε μια νομισματική ένωση δύο ταχυτήτων, θα μπορούσε τώρα, όσον αφορά το ζήτημα της εγκατάλειψης της πολιτικής κυριαρχίας, να χρησιμοποιηθεί εναντίον.
Σε περίπτωση που η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Αυστρία, ή μόνο τρεις από αυτές τις χώρες, δημιουργήσουν ή μάλλον παρουσιάσουν εκ νέου, μια μεσογειακή ένωση με δικούς της κανόνες και κοινά θεσμικά όργανα που θα διατηρήσουν την παρουσία τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην ευρωζώνη, όχι ως μεμονωμένα κράτη αλλά ως μια λέσχη, οι συνέπειες θα ήταν εκτεταμένες και θα έφταναν πολύ μακριά.
Ακολυθώ το παράδειγμά μου. Τι θα συμβεί αν οι χώρες της ένωσης σχηματίσουν συμβουλευτικές και φιλικές οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με τις άλλες μεσογειακές χώρες -την Αλγερία, το Μαρόκο, τη Λιβύη, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Τουρκία- σχέσεις που ήδη υπάρχουν, αλλά θα ενσωματωθούν όχι από τις χώρες που συνθέτουν την ομάδα, αλλά από την τελευταία ως ενιαίο σύμμαχο; Τι θα συμβεί, επιπλέον, αν υπογράφονταν παρόμοιες συμφωνίες με όλη τη λατινική περιοχή της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής, κυρίως την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Ουρουγουάη και το Μεξικό;
Νέοι ορίζοντες
Αργεντινή και η Βραζιλία έχουν ήδη δείξει την προθυμία τους να μελετήσουν και να αναπτύξουν τις σχέσεις αυτού του τύπου. Δεν θα μπορούσε μια μεσογειακή λέσχη να αναλάβει την πρωτοβουλία σε αυτή την κατεύθυνση; Αν τα συμφέροντα και η φαντασία προτείνουν νέους ορίζοντες, είναι επίσης δυνατό μια ομοσπονδιακή Ευρώπη να επανέλθει στο προσκήνιο. Τα όνειρα είναι μερικές φορές μια αναγκαιότητα, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η σκληρή πραγματικότητα.
Θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα τελευταίο σημείο σχετικά με μια ομοσπονδιακή Ευρώπη. Σε περίπτωση που, αργά ή γρήγορα, γίνει πραγματικότητα, τότε θα πρέπει να εφαρμόσουν ορισμένες σημαντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις:
1. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να εκλέγεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι σε εθνικό επίπεδο.
2. Τα δημοψηφίσματα για τα ευρωπαϊκά θέματα θα πρέπει να υποβάλονται σε ψηφοφορία από το λαό της Ευρώπης και όχι σε κάθε ένα από τα κράτη μέλη της.
3. Η διεθνής δομή μιας ομοσπονδιακής ένωσης πρέπει να είναι προεδρική, κατά το πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών, στην οποία ο πρόεδρος έχει εκλεγεί και διορίζει μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση και η Βουλή παρακολουθεί την κυβερνητική δράση, συμπεριλαμβανομένων των συναντήσεων υψηλόβαθμων ομοσπονδιακών αξιωματούχων, καθώς και νόμων που αφορούν τον προϋπολογισμό, τις δαπάνες και τα έσοδα και στην οποία υπάρχει ένα Συνταγματικό Δικαστήριο για να διατηρήσει το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα.
Όταν το κράτος έχει το μέγεθος μιας ηπείρου, και τί περισσότερο σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, ο ρόλος της δημοκρατίας είναι να εξασφαλιστεί ταχεία λήψη αποφάσεων, την προβολή του ηγέτη που εκπροσωπεί την ήπειρο και τη συμμετοχή των πολιτών. Τα θεμέλια αυτού του οικοδομήματος βασίζονται στο διαχωρισμό των εξουσιών.
Αυτοί είναι σαφώς μακροπρόθεσμοι στόχοι, αλλά ο λαός πρέπει να τους γνωρίζει και πρέπει να τους συζητά, έτσι ώστε να προετοιμαστεί για την ενδεχόμενη επίτευξη τους.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου