ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ? ΑΡΘΡΟ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Υπάρχει ελπίδα για την Ανώτατη Παιδεία;

 Ποιοι ευθύνονται για την απαξίωση των ελληνικών Πανεπιστημίων

Του Βασιλειου Θ. Δουμα*

Θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη από τους συναδέλφους οι οποίοι, υπό συνθήκες τρομοκρατίας από μικρές ομάδες, αλλά συχνά και πλήρους αδιαφορίας από τους εκάστοτε κυβερνώντες και τις πανεπιστημιακές αρχές, εκτελούν το καθήκον τους με κίνδυνο ακόμη και της σωματικής τους ακεραιότητας. Δυστυχώς αποτελούν μειοψηφία ανάμεσα στους περίπου 13. 000 καθηγητές των ΑΕΙ και 11.000 των ΤΕΙ - αστρονομικοί αριθμοί για μια χώρα περίπου 10 εκατομμυρίων κατοίκων.

Τον θεμέλιο λίθο της καταστροφής έβαλαν τα «φιλολαϊκά» συνθήματα, «Oχι στην εντατικοποίηση των σπουδών. Oχι Τεχνοκράτες για την ΕΟΚ. Δεν υπάρχουν θεσμοί, μόνο λαός». Η καθιέρωση του «Δημοκρατικού 5» για την απόκτηση πτυχίου (δείγμα άνευ αξίας), κατέπνιξε κάθε άμιλλα και προσπάθεια στις ανώτατες σπουδές. Ο Νόμος - Πλαίσιο 1268 του 1982 υποβάθμισε τα ανώτατα ιδρύματα και τα στέρησε από πνευματική πνοή. Ο νόμος αυτός, σπάνιο δείγμα προοδευτικής ευρεσιτεχνίας και μοναδικός ανά την υφήλιο, παρέδωσε τα ιδρύματα στους μπράβους των κομμάτων, φοιτητές και μη.

Τα κυριότερα σημεία (εδάφια) του νόμου έχουν ως εξής.

1. Το εκλεκτορικό σώμα για την εκλογή Πρυτανικών Αρχών, Προέδρων, Αντιπροέδρων και Κοσμητόρων Σχολών αποτελείτο, μέχρι την τροποποίηση του νόμου από την προηγούμενη κυβέρνηση, από φοιτητές (τουλάχιστον 40%) και διδακτικό προσωπικό (ΔΕΠ) (50% ή λιγότερο). Η διοίκηση των ιδρυμάτων περιήλθε (μεταφέρθηκε) στα χέρια φοιτητών, αντιπροσώπων των κομμάτων και οι (κατ' όνομα) Πανεπιστημιακές Αρχές, (κατ' ουσίαν) αχυράνθρωποι και νεροκουβαλητές υπέκυψαν στις καινοφανείς «δυνάμεις κατοχής». Πειθαρχία, ελευθερία του λόγου και κάθε έννομη τάξη καταργήθηκαν για τους πραγματικούς και αξιόλογους καθηγητές (μειοψηφία), ενώ η πλειοψηφία των κατ' όνομα καθηγητών με προεξάρχοντες τους διαπλεκόμενους των ακαδημαϊκών αρχών ανέλαβε την υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των τραμπούκων.

2. Πανεπιστημιακό άσυλο. Η απαγόρευση επεμβάσεως της αστυνομίας στα πανεπιστήμια χωρίς πρόσκληση ή άδεια των πρυτανικών αρχών νομιμοποίησε και καθιέρωσε καταλήψεις, λεηλασίες, εμπρησμούς, καταστροφές εργαστηρίων, κλοπές εξοπλισμού και άλλες «πολιτιστικές εκδηλώσεις» σε πανεπιστημιακά κτίρια. Προπηλακισμοί και χειροδικίες κατά καθηγητών, ομηρία τους ή κτίσιμο της θύρας των γραφείων τους θεωρούνται δημοκρατικά δικαιώματα που διεκδικούν ορισμένοι στο όνομα της σπουδάζουσας νεολαίας την οποία στην πραγματικότητα δεν εκπροσωπούν.

Η ανικανότητα -αλλά ακόμη χειρότερα η απροθυμία- των πανεπιστημιακών αρχών να προστατεύσουν συναδέλφους και την πανεπιστημιακή κινητή και ακίνητη περιουσία από χούλιγκαν φοιτητές ή μη, προδίδει στην καλύτερη περίπτωση αβελτηρία και στη χειρότερη εγκληματική αδιαφορία.

H «Καθημερινή» της 15-12-2009 δημοσίευσε άρθρα διακεκριμένων καθηγητών (Ιωακείμ Γρυσπολάκη, Νίκου Αλιβιζάτου, Ιωάννου Καράκωστα και Γιάννη Βαρουφάκη), οι οποίοι περιγράφουν τη ζοφερή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα ανώτατα ιδρύματα και ζητούν την άμεση επέμβαση της πολιτείας για την προστασία των ιδρυμάτων και του διδακτικού προσωπικού.

Σε έρευνα με τίτλο «Πανεπιστήμια: κομματικοποίηση, συναλλαγή, βία», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Κ» της «Καθημερινής» της 20-12-2009, καθηγητές πανεπιστημίων καθώς και φοιτητές διαφόρων κομματικών παρατάξεων παρουσιάζουν μια ζοφερή εικόνα τρομοκρατίας και βαρβαρότητας που κυριαρχεί στα ανώτατα ιδρύματα. Π.χ. Λεωνίδας Λουλούδης: «Πρυτάνεις υποκύπτουν σε αυταρχικές μικροομάδες». Γιάννης Πανούσης: «Oι συγκλητικοί φοβούνται ότι θα τους κάψουν το αμάξι, ότι θα τους κάνουν συνθήματα στον τοίχο». Μάνος Ματσαγγάνης: «Ο πρύτανης δεν προστατεύεται από κανέναν. Κανείς δεν μπορεί να του ζητήσει να πέσει μαχόμενος». Από τις δηλώσεις των φοιτητών φαίνεται ότι οι επαγγελματίες συνδικαλιστές - φοιτητές όλων των παρατάξεων είναι φτιαγμένοι από την ίδια ζύμη. Δηλαδή, αυτοπροσδιοριζόμενοι γνώστες των πάντων, αυθάδεις, αναιδείς, εριστικοί. Παίζουν μεταξύ τους ξύλο, επιτίθενται εναντίον καθηγητών, διακόπτουν συνεδριάσεις των συλλογικών σωμάτων, κλέβουν τις κάλπες για να μη γίνει ψηφοφορία, αποφασίζουν σε ποιον καλεσμένο για διάλεξη θα επιτραπεί να ομιλήσει χωρίς ποτέ να υποστούν καμιά συνέπεια. Όσο για τη συμπεριφορά τους στους συμφοιτητές τους: τους χειρίζονται, τους υπαγορεύουν συμμετοχή ή αποχή, ενώ δεν τους αναγνωρίζουν το δικαίωμα της άμεσης συμμετοχής σε ακαδημαϊκές ψηφοφορίες.

Μαρτυρία φοιτητή

Επειδή το μπάχαλο της Ανωτάτης Παιδείας (το μπαχαλάκι της Μέσης βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής) υπήρξε θέμα πολλών άρθρων και επιστολών στον Τύπο, θα συνεχίσω με αποσπάσματα από μια συνομιλία που είχα με ένα φοιτητή πανεπιστημίου τον περασμένο Δεκέμβριο στην Αθήνα.

«Έχουμε μερικούς πολύ καλούς καθηγητές, αλλά είναι ελάχιστοι και επιπλέον δεν έχουν τη δυνατότητα να διδάξουν λόγω κλικών και νεποτισμού. Αλλά το χειρότερο πρόβλημα είναι η αφόρητη παρουσία και επίδραση των κομμάτων στην καθημερινή ζωή. Το ποσοστό των φοιτητών που παρακολουθεί μαθήματα είναι μεταξύ 5% και 20%. Οι περισσότεροι είναι άσχετοι και δεν ενδιαφέρονται για σπουδές. Η φιλοδοξία τους είναι μια θέση στο Δημόσιο και εν συνεχεία στην πολιτική. Δεν υπάρχει λόγος να γίνονται εξετάσεις γιατί αργά ή γρήγορα όλοι περνούν (σημ. γράφοντος: το ίδιο μου είπε, πολλά χρόνια πριν, μια πολύ αξιόλογη καθηγήτρια του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης). Πολύ συχνά, αφού δοθούν τα θέματα, κάποιος τα παίρνει, βγαίνει έξω από την αίθουσα και επιστρέφει με τις απαντήσεις. Οι φοιτητικοί σύλλογοι έχουν τεράστια δύναμη. Επεμβαίνουν ακόμη και στο διδακτικό πρόγραμμα μέχρι του σημείου που υποχρεωτικές ασκήσεις να μετατρέπονται σε προαιρετικές. Υπάρχουν δύο ειδών καταληψίες, μόνιμοι και εποχικοί. Οι μόνιμοι δεν είναι φοιτητές, είναι άστεγοι, περιθωριακοί τύποι, οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί μονίμως σε αίθουσες ιδρυμάτων».

Οταν ρώτησα γιατί δεν τους διώχνουν, με κοίταξε σαν να ήλθα από άλλο πλανήτη και απάντησε: «Να τους διώξει ποιος, δεν υπάρχει Αρχή. Οι εποχικοί καταληψίες είναι φοιτητές, οι οποίοι ανήκουν στους αναρχικούς πυρήνες και πιστεύουν ότι οι καταλήψεις θα βελτιώσουν την πανεπιστημιακή εκπαίδευση για τους αυριανούς φοιτητές. (αυτό θυμίζει το βιβλίο, «Οι Δαιμονισμένοι» του Ντοστογιέφσκι). Υπάρχει σοβαρή έρευνα σε μερικούς τομείς, αλλά και πολύ χαμηλής ποιότητας σε άλλους. Οπως σε όλον τον δημόσιο τομέα, οι αργομισθίες δεν λείπουν στα ανώτατα ιδρύματα. Αγνωστοι «διδάσκοντες» εμφανίζονται πού και πού για να εισπράξουν το μισθό τους χωρίς να προσφέρουν καμιά υπηρεσία».

Ρώτησα τον φοιτητή μου για τα μελλοντικά του σχέδια και αν ελπίζει σε κάποια βελτίωση της πανεπιστημιακής παιδείας. Η απάντηση ήταν: «Μόλις τελειώσω, θα φύγω έξω για μεταπτυχιακές σπουδές και δεν θα γυρίσω ποτέ στην Ελλάδα. Δεν είναι η κατάλληλη χώρα για όσους έχουν όρεξη για μόρφωση και δουλειά. Με τις σημερινές συνθήκες δεν υπάρχει ελπίδα για βελτίωση, κάθε μέρα μπαίνουμε βαθύτερα στη λάσπη».

Θα περίμενε κανείς κάποια αντίδραση ή μάλλον επανάσταση εναντίον των εκάστοτε ιθυνόντων και πανεπιστημιακών αρχών εκ μέρους των γονέων για την αδικία που γίνεται στα παιδιά τους. Είναι δύσκολο να πιστέψω ότι οι γονείς αδιαφορούν για το μέλλον των παιδιών τους και οι κυβερνώντες για την αιμορραγία «εγκεφάλων» που απειλεί την υπόσταση του έθνους. Η έλλειψη πνευματικής ηγεσίας θα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για τη μελλοντική ανάπτυξη της χώρας. Δεν είναι ούτε δυνατό ούτε επιθυμητό να γίνουν όλοι οι απόφοιτοι πανεπιστημίων και ΤΕΙ, δημόσιοι υπάλληλοι.

Προτάσεις

Το 2004, ο αείμνηστος καθηγητής Γεώργιος Κουμάντος με άρθρο του στην «Κ» έστειλε μήνυμα στον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή ότι για οποιαδήποτε σοβαρή μεταρρύθμιση στην ανωτάτη παιδεία ήταν αναγκαία η κατάργηση του Νόμου Πλαισίου 1268.

Αν φιλοδοξία της σημερινής υπουργού Παιδείας (η οποία έχει στο ενεργητικό της μια πολύ αξιόλογη σταδιοδρομία εντός και εκτός Ελλάδος) είναι να προαγάγει την ανώτατη παιδεία της χώρας μας και να αποκαταστήσει το κύρος της, θα χρειασθεί να κάνει γενναίες και ριζικές αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Για ένα καλύτερο μέλλον ο υπογράφων προτείνει τις ακόλουθες αλλαγές:

1. Κατάργηση του Νόμου Πλαισίου του 1982.

2. Κατάργηση αυτού που καταχρηστικά αποκαλείται σήμερα «πανεπιστημιακό άσυλο», ώστε να σταματήσουν οι λεηλασίες, οι καταλήψεις και οι βανδαλισμοί από τα διάφορα φασιστοειδή στοιχεία.

3. Μηδενική ανοχή. Κάθε σοβαρό παράπτωμα να τιμωρείται με ανάλογη ποινή. (σημ.: ο Δήμαρχος Τζιουλιάνι με τη μηδενική ανοχή επανέφερε τον πολιτισμό στη Νέα Υόρκη και τη μετέτρεψε σε ανθρώπινη πόλη).

4. Η συμμετοχή φοιτητών στις εκλογές πανεπιστημιακών αρχών αποτελεί φαινόμενο μοναδικό στον πλανήτη μας, είδος ελληνικής ιδιαιτερότητας. Ανά τον κόσμο, οι φοιτητές έρχονται στο πανεπιστήμιο για να διδαχθούν και να μάθουν, δεν έχουν ούτε την πείρα ούτε το δικαίωμα να εκλέγουν αρχές. Θα δέχονταν οι υπουργοί να εκλέγονται από τους υπαλλήλους των υπουργείων;

5. Πλήρης απαγόρευση των καταλήψεων, οι οποίες είναι παράνομες. Είναι καιρός να αρχίσει η εφαρμογή των νόμων. Οι καταληψίες να συλλαμβάνονται και να οδηγούνται στο δικαστήριο.

6. Αξιολόγηση καθηγητών. Η σφοδρή αντίθεση πολλών καθηγητών στην αξιολόγηση αποδεικνύει επιστημονική γύμνια. Βαθμολογούν μεν τους φοιτητές, αλλά δεν αντέχουν να βαθμολογηθούν οι βαθμολογούντες! Το θέαμα συνδικαλιστών της ΠΟΣΔΕΠ να ωρύονται παλαιότερα με ντουντούκες στους δρόμους της Αθήνας εναντίον του νομοσχεδίου του 2008 του υπουργείου Παιδείας προκαλεί απέχθεια. Είναι δυνατόν να φέρει ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα το όνομα «Πανεπιστήμιο» χωρίς αξιολόγηση του προσωπικού του; Το πρόβλημα είναι ποιοι θα αξιολογήσουν ποιους και με ποια κριτήρια. Με τις σημερινές συνθήκες που επικρατούν στα ανώτατα ιδρύματα είναι αμφίβολο αν είναι δυνατόν να υπάρξει αξιόπιστη αξιολόγηση.

7. «Δωρεάν παιδεία». Καταρχάς, δεν υπάρχει τίποτα «δωρεάν», πάντοτε κάποιος πληρώνει και συνήθως οι φορολογούμενοι. Υπάρχουν απάτες, μικρές και μεγάλες, αλλά η δωρεάν παιδεία ξεπερνά κάθε όριο. Η απαλλαγή από τα δίδακτρα και τα δωρεάν βιβλία αποτελούν ένα μικρό ποσοστό των εξόδων των σπουδών. Τα μεγάλα έξοδα είναι φροντιστήρια (επίσης ελληνικό φαινόμενο, μοναδικό στον πλανήτη μας), ενοίκιο (για όσους σπουδάζουν εκτός έδρας), φαγητό και έξοδα μεταφοράς. Προτείνω κατάργηση της «δωρεάν αμάθειας» και επαναφορά των διδάκτρων για τους επιτυχόντες στα ΑΕΙ και ΤΕΙ, οι οποίοι έχουν την οικονομική δυνατότητα. Για όσους δεν έχουν, να θεσπισθεί απαλλαγή από τα δίδακτρα και επιπλέον οικονομική ενίσχυση εφόσον περνούν τα μαθήματα και τελειώνουν τις σπουδές τους στον προβλεπόμενο χρόνο.

Το να υπάρχουν αιωνόβιοι φοιτητές (εκτός του ότι στο μέλλον μπορούν να απαιτήσουν σύνταξη μακροχρόνιας φοιτήσεως) δεν είναι δημοκρατικό δικαίωμα, είναι απύθμενη βλακεία.

Θα ήθελα να δω το άρθρο του πρυτάνεως του Πολυτεχνείου Κρήτης, κ. Ιωακείμ Γρυσπολάκη που δημοσιεύθηκε στην «Κ» της 15-12-2009 να αναδημοσιευθεί στην πρώτη σελίδα όλων των εφημερίδων της Ελλάδος. Είναι η φωνή ενός πανεπιστημιακού δασκάλου που εκφράζει την αγωνία του για το μέλλον του έθνους.

* Ο κ. Βασίλειος Θ. Δούμας είναι Professor Emeritus, Department of Pathology, Medical College of Wisconsin, στο Milwaukee, Wisconsin, στις ΗΠΑ.