Ο θάνατος των συμβόλων

Font Size

Πέμπτη, 05 Απρίλιος 2012 10:36

Σπάνια η φράση "σοκ προκαλεί στην κοινή γνώμη", ακολουθούμενη από οποιαδήποτε παπαριά, προκαλεί όντως σοκ στην κοινή γνώμη. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα κατασκεύασμα των ΜΜΕ, που συνήθως σημαίνει "σοκ θέλουν να προκαλέσουν στην κοινή γνώμη τα ΜΜΕ με την ακόλουθη είδηση που μπορεί να μην είναι καν αληθινή". Αλλά μερικές φορές είναι η μόνη φράση που πραγματικά περιγράφει αυτό που νιώθει ο καθένας από μας.

Θα έλεγε κανείς ότι έχουμε δει τόσα να συμβαίνουν γύρω μας, που τίποτα δε θα μπορούσε αληθινά να μας σοκάρει. Κι όμως. Γιατί αν δε σε σοκάρει η αυτοκτονία ενός ανθρώπου στην πλατεία Συντάγματος, την πιο κεντρική και πολυσύχναστη πλατεία της Ελλάδας, μπροστά στους περαστικούς, τότε συγχαρητήρια, είσαι ρομπότ. Μόνο μην ξεχάσεις να πας να σου κοιτάξουν τα λάδια, μήπως χάνεις από πουθενά.

Το να μπει κανείς στο μυαλό ενός ανθρώπου που αποφάσισε να αυτοκτονήσει είναι αδύνατο. Μόνο ο ίδιος ξέρει τι σκέφτηκε, τι συνέβη μέσα του, τι τον οδήγησε σε μία τέτοια πράξη. Θα ήταν, λοιπόν, μάταιο να αναλύσει κανείς την πράξη του. Ναι, "θα ήταν". Αν δεν υπήρχε ένα σημείωμα που να τα εξηγεί όλα.

Φυσικά, δεν είναι ο πρώτος άνθρωπος που αυτοκτόνησε λόγω χρεών. Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, δε θα είναι ούτε ο τελευταίος. Όμως είναι ο πρώτος που αποφάσισε να το κάνει δημόσια. Μπροστά σε κόσμο.

Δεν είμαι σίγουρος πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό. Είπαμε, δεν μπορείς να μπεις στο μυαλό ενός ανθρώπου που πλέον δε ζει για να σου εξηγήσει το σκεπτικό του. Όμως είναι μάλλον προφανές ότι ένας άνθρωπος που αυτοκτονεί δημοσίως θέλει να περάσει ένα μήνυμα. Κάτι θέλει να πει. Και επειδή δε θα τον ακούσει κανείς αν αυτοκτονήσει στο σπίτι του, ούτε αν απλά το φωνάξει στην πλατεία Συντάγματος, αποφασίζει να γράψει ένα σημείωμα με το μήνυμά του και να αυτοκτονήσει μπροστά στους ανύποπτους περαστικούς. Έτσι το βλέπω εγώ τουλάχιστον.

Και μάλλον έτσι το βλέπουν πολλοί. Κρίνοντας από τα μηνύματα που είδα καρφωμένα στα δέντρα της πλατείας Συντάγματος. Μηνύματα γραμμένα από ανθρώπους που ένιωσαν "κάτι" στο άκουσμα αυτής της αυτοκτονίας. Αγανάκτηση; Απόγνωση; Οργή; Κάτι, πάντως. Κάτι ανθρώπινο.

Δε χρειαζόμουν κανένα "κάλεσμα" για να κατέβω σήμερα (ΣΣ χθες) στο Σύνταγμα. Θα κατέβαινα έτσι κι αλλιώς. Αυθόρμητα. Όπως αυθόρμητα κατέβηκαν και τόσοι άλλοι – όχι ιδιαίτερα πολλοί, αλλά αρκετοί. Που θέλησαν απλώς να αποτίσουν έναν φόρο τιμής. Να αφήσουν ένα λουλούδι, ή έστω απλά να δουν από κοντά αυτό το σημείο, κινούμενοι όχι από τη διαστροφική περιέργεια του περαστικού που ρίχνει μια ματιά σε ένα πολύνεκρο τροχαίο για να δει τα πτώματα, αλλά από την ανάγκη τους να δείξουν "κάτι". Να δώσουν έναν συμβολισμό.

Είναι φοβερά ισχυρός ο συμβολισμός της πράξης του 77χρονου. Πρώτα απ'όλα, δε μιλάμε για έναν νέο άνθρωπο που πάνω στην τρέλα του έκανε μία στιγμιαία απερισκεψία. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που είχε 77 χρόνια πίσω του, και κρίνοντας και από το σημείωμά του είχε πλήρη επίγνωση του τι έκανε και γιατί το έκανε. Θα μπορούσε να είναι ο πατέρας μας που δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα. Ή ο παππούς μας. Θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε, σε τελική ανάλυση. Μετά, ο συμβολισμός της αυτοκτονίας στην πιο πολυσύχναστη πλατεία της Αθήνας. Πόσο απεγνωσμένος μπορεί να είσαι ώστε να αποφασίζεις να τερματίσεις τη ζωή σου με τη θέλησή σου, μπροστά σε ένα σωρό αγνώστους, σε μία πλατεία που συχνά γίνεται σύμβολο της λαϊκής αντίδρασης ενάντια στο καθεστώς;

Κάποιοι δε βλέπουν κανέναν συμβολισμό. Κάποιοι βλέπουν απλά έναν σαλταρισμένο παππού που ήθελε να μετατρέψει το θάνατό του σε σόου. Είναι οι ίδιοι που δεν αναγνωρίζουν κανένα σύμβολο, πουθενά. Οι ίδιοι που προπαγανδίζουν τον πραγματισμό και απορρίπτουν συλλήβδην κάθε "ρομαντικό" συμβολισμό που κάποιος επιχειρεί να αποδώσει σε μία πράξη του.

Όμως δεν είναι έτσι ρε πούστη μου. Η ζωή μερικές φορές είναι σαν ποίημα του Σεφέρη: Υπάρχουν συμβολισμοί που μπορεί να έχουν διπλές και τριπλές ερμηνείες, συμβολισμοί που ο καθένας τοποθετεί και ερμηνεύει διαφορετικά. Και αν δοκιμάσεις να εξηγήσεις τη ζωή (ή την ποίηση του Σεφέρη) γδύνοντάς την από οποιονδήποτε συμβολισμό, τότε απλά δεν καταλαβαίνεις απολύτως τίποτα.

Ίσως πολλοί δεν το έχουν καταλάβει, αλλά βρισκόμαστε σε οριακό σημείο. Αν αυτού του ανθρώπου δηλαδή του γύριζε το κεφάλι και αντί για μία σφαίρα στο κεφάλι του έριχνε 100 σφαίρες σαν τον Μπρέιβικ και σκότωνε 100 αθώους περαστικούς; Πόσο μακρινό είναι πια ένα τέτοιο σενάριο; Ο άνθρωπος που φτάνει σε απόγνωση δεν έχει όρια και περιορισμούς. Είτε σκοτώσει 100 ανθρώπους και μετά αυτοκτονήσει, είτε απλά αυτοκτονήσει, δεν έχει καμία διαφορά. Και φυσικά θα πρέπει να βρούμε μετά τι τον οδήγησε σε αυτήν την απόγνωση.

Ε, δεν είναι και δύσκολο. Προφανώς δεν ήταν οι μετανάστες που μας τρώνε τις δουλειές – κι ας ακούς μόνο γι'αυτούς πια στις ειδήσεις. Ήταν οι άνθρωποι που οδήγησαν τη χώρα στην κατάσταση που βρίσκεται τώρα. Οι ίδιοι άνθρωποι που σήμερα θα πουν "εντάξει, ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό, ένας τρελός ήταν, μην συνδέουμε την αυτοκτονία με την κρίση, ποιος ξέρει μαζί με ποιον τα έφαγε", και τέτοια. Την ίδια στιγμή που πολλοί από εμάς νιώθουμε τύψεις για έναν συνάνθρωπό μας που αναγκάστηκε να αυτοκτονήσει για να μην ψάχνει στα σκουπίδια για φαγητό, οι άνθρωποι που ευθύνονται για την κατάστασή του κάνουν τις πάπιες. Όχι πως θα έπρεπε αυτό να μας εκπλήσσει.

Αλλά πού να καταλάβουν αυτοί από σύμβολα. Αυτοί όταν πολεμάνε "για ένα αδειανό πουκάμισο", πολεμάνε όντως για ένα αδειανό πουκάμισο. Αυτό που θα γεμίσουν με την παρουσία τους σε κάποια συνεδρίαση της Βουλής.