Εκβιασμός Φορντ για το Αιγαίο, από το '75!

Εκβιασμός Φορντ για το Αιγαίο, από το '75!

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ

Του Δ. Π. ΔΗΜΑ

Μια ενδιαφέρουσα πτυχή των προσφάτως αποχαρακτηρισμένων αμερικανικών αρχείων της περιόδου 1973-76 είναι τα όσα έλαβαν χώρα γύρω από τις προσπάθειες του Λευκού Οίκου να αρθεί το αμερικανικό εμπάργκο όπλων στην Τουρκία.

Σύμφωνα με το κομμάτι των αρχείων, που έχουν επιτρέψει να δει το φως της δημοσιότητας οι αμερικανικές Αρχές:

Την εποχή του εμπάργκο όπλων στην Τουρκία από το αμερικανικό Κογκρέσο, το 1974, λόγω της εισβολής της γείτονος στην Κύπρο, ο τότε Αμερικανός ΥΠΕΞ Χένρι Κίσινγκερ κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια για την άρση του, παίζοντας διπλό και τριπλό παιχνίδι ανάμεσα στο Κογκρέσο, στην Αθήνα και στην Αγκυρα και υπαινισσόμενος και υποσχόμενος τα πάντα στους πάντες.

Μεταξύ άλλων, είχε πείσει την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή να κρατήσει «ουδέτερη» στάση στην υπόθεση του εμπάργκο, ούτως ώστε να του δοθεί η «ευχέρεια χρόνου» να πείσει τους Τούρκους να κάνουν παραχωρήσεις και να εκτονωθεί η κρίση.

Παράλληλα ωστόσο, πήγαινε στο Κογκρέσο, όπου καταρχήν με υπαινιγμούς, αλλά πλέον σαφώς αργότερα στην πιο κρίσιμη περίοδο του '75, έλεγε πως η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει αντίρρηση στην άρση του εμπάργκο, επιχειρώντας έτσι να υφαρπάξει τις λίγες ψήφους που χρειαζόταν για την ανατροπή του σκηνικού. Το γεγονός αυτό το αντελήφθη το επιτελείο εξωτερικής πολιτικής του Καραμανλή (Μπίτσιος, Τζούνης, Μολυβιάτης) και δόθηκε πάραυτα εντολή στην ελληνική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον να κυκλοφορήσει επιστολή στο Κογκρέσο στην οποία διεψεύδετο κατηγορηματικά πως η ελληνική κυβέρνηση συντασσόταν με την άρση του εμπάργκο.

Το επεισόδιο αυτό αποτέλεσε μια ενδιαφέρουσα πτυχή των ελληνοαμερικανικών σχέσεων της περιόδου εκείνης, η οποία διακρίθηκε από σοβαρές εντάσεις, όπως καταδεικνύει, εξάλλου, η στιχομυθία Καραμανλή και Φορντ, κατά τη συνάντησή τους στο Ελσίνκι (30 Ιουλίου '75) στο περιθώριο των εργασιών της ΔΑΣΕ.

«Είμαι βέβαιος ότι γνωρίζετε, κ. πρωθυπουργέ, πως είμαι εξαιρετικά απογοητευμένος από την ψηφοφορία στο Κογκρέσο την περασμένη βδομάδα, έβαλα προσωπικά το "πρεστίζ" μου στην πρώτη γραμμή, είδα 325 μέλη της Βουλής, ήμουν πεπεισμένος και είμαι πεπεισμένος πως η συνέχιση του εμπάργκο παρεμποδίζει τη λύση του Κυπριακού, υπονομεύει το ΝΑΤΟ, δεν βοηθά την Ελλάδα και σχετίζεται με το κλείσιμο των αμερικανικών βάσεων (στην Τουρκία), που είναι βαθιά συνδεδεμένες με την εθνική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών».

Το «παραλήρημα» αυτό, που είχε αποδέκτη έναν, κατά μαρτυρίες της εποχής, «ψυχρό Καραμανλή», προερχόταν από τον μαινόμενο αμερικανό πρόεδρο Φορντ, παρουσία του Κίσινγκερ και του βοηθού ΥΠΕΞ Αρθουρ Χάρτμαν, από αμερικανικής πλευράς, και των Μπίτσιου (ΥΠΕΞ) και Μολυβιάτη (διευθυντή διπλωματικού γραφείου του Καραμανλή) από ελληνικής πλευράς.

Παράθυρο για όπλα

Είχε προηγηθεί της συνάντησης αυτής (24 Ιουλίου '75) ψηφοφορία στη Βουλή, η οποία μπλοκάριζε ενέργεια της Γερουσίας (19 Μαΐου '75, με ψήφους 41 υπέρ και 40 κατά), με την οποία άνοιγαν πολλά παράθυρα για την παροχή αμερικανικών όπλων στην Τουρκία, πλην της δωρεάν απ' ευθείας στρατιωτικής βοήθειας, παρά, μάλιστα, το έντονο λόμπι του Λευκού Οίκου στη Βουλή.

Την επόμενη μέρα, η Τουρκία διέταξε την παύση όλων των δραστηριοτήτων και στις 27 αμερικανικές βάσεις εκεί.

«Κάναμε μία δίκαιη και αρμόζουσα παρουσίαση (στη Βουλή) αλλά χάσαμε» συνέχισε απτόητος ο Φορντ, «η επιρροή μας (με τους Τούρκους) δεν είναι απλώς μηδέν, είναι αρνητική, το κλείσιμο των βάσεων είναι εξαιρετικά σοβαρό και αν οι Τούρκοι διατηρήσουν την άκαμπτη στάση τους στο Κυπριακό αυτό σίγουρα θα καθυστερήσει μια λύση και επίσης θα οδηγήσει σε προβλήματα στο Αιγαίο» συμπλήρωσε ο Φορντ με μία «νότα» εκβιασμού για τις πιθανές συνέπειες, κατά συνέπεια με τη συνήθη πρακτική της Ουάσιγκτον.

Ο Καραμανλής άκουγε ατάραχος, ίσως και με έναν αυξανόμενο εκνευρισμό, αλλά προφανώς γνώριζε πού το πήγαινε ο πρόεδρος Φορντ, και πράγματι αυτό ήλθε αμέσως μετά.

«Ειλικρινά, πρέπει να σας πω κ. πρωθυπουργέ» συνέχισε ο Φορντ με μία επιτακτική και αυστηρή χρήση γραμματικής ορολογίας, «υπήρξαν άτομα στην πρεσβεία σας, που αντιτάχθηκαν δραστήρια στις προσπάθειές μου να κερδίσω το σχέδιο της Βουλής. Εστάλη επιστολή από την πρεσβεία σας, που λέει ότι οι δηλώσεις της κυβέρνησης (μου) ήταν εσφαλμένες».

«Δηλώσεις που δεν είχα κάνει» παρενέβη ο Κίσινγκερ -ενώ ο Φορντ έδειχνε την επιστολή στον Καραμανλή- και που αφορούσαν ισχυρισμούς του Αμερικανού ΥΠΕΞ πως η ελληνική κυβέρνηση ήταν σύμφωνη με την άρση του εμπάργκο. «Αυτή η επιστολή διενεμήθη δημόσια στην ολομέλεια της Βουλής και ήταν πολύ επιβλαβής» συνέχισε στον ίδιο τόνο ο Φορντ· «η πρεσβεία σας δεν ακολούθησε τα θεσμικά κανάλια. Αν νόμιζαν πως μια δήλωση αυτού του είδους είχε γίνει, θα 'πρεπε να 'χουν ρωτήσει τον υπουργό (Κίσινγκερ) για το αν ήταν αληθινή πριν προέβαιναν σε οποιοδήποτε δημόσιο σχόλιο. Υπήρξε ένας μεγάλος αριθμός ατόμων από την πρεσβεία σας στα θεωρεία (της Βουλής), οι οποίοι με την παρουσία τους έδωσαν μία δυσάρεστη ατμόσφαιρα».

«Μπορώ να σας πω ότι προσπαθούμε - θέλουμε να βοηθήσουμε στην επίλυση του προβλήματος, αλλά πρέπει να σας πω σ' ένα φιλικό και κατηγορηματικό τρόπο πως δεν πιστεύω ότι οι δραστηριότητες της πρεσβείας σας ήταν ο δέων τρόπος δράσης της κυβέρνησής σας» κατέληξε ο Φορντ, βάζοντας έτσι το «κερασάκι» στην τούρτα.

«Ως πρωθυπουργός της ελληνικής κυβέρνησης είχα γνώση της δήλωσης (της πρεσβείας)» απάντησε κοφτά στον Φορντ ο Καραμανλής, και συνέχισε:

«Καθ' όλην αυτή την περίοδο, έχω προσπαθήσει να μην πάρω θέση παρά το γεγονός ότι έχω βρεθεί κάτω από εξαιρετική πίεση από τον Τύπο στην Αθήνα να δηλώσω δημόσια ότι η ελληνική κυβέρνηση είναι κατά της άρσης του εμπάργκο».

«Παρ' όλη την πίεση αυτή αντιστάθηκα, αλλά όταν πληροφορήθηκα από μέλη του Κογκρέσου σας πως δινόταν η εντύπωση ότι η ελληνική κυβέρνηση ήταν υπέρ της άρσης του εμπάργκο (σ.σ. εδώ ο Καραμανλής αναφέρεται εμμέσως στη «δραστηριότητα» Κίσινγκερ), υποχρεώθηκα να εκδώσω διάψευση, γιατί αν πίστευαν στην Ελλάδα πως είμαι υπέρ της άρσης του εμπάργκο θα υπήρχε έντονη δημόσια αντίθεση εναντίον μου στη χώρα μου».

«Αν είχατε έλθει...»

«Αν είχατε έλθει σε μας», παρενέβη ο Κίσινγκερ, «θα 'χαμε εκδώσει δημόσια διάψευση (γιατί) η προσπάθειά μας δεν βασιζόταν σε ελληνική υποστήριξη και ουδέποτε είπαμε πως αυτή ήταν η θέση της κυβέρνησής σας».

«Είναι ξεκάθαρο», συνέχισε ο Κίσινγκερ λίγο παρακάτω, «πως εμείς ουδέποτε είπαμε ότι εσείς ευνοούσατε την άρση του εμπάργκο».

Συνέχισε την πίεση από την πλευρά του ο Φορντ: «Αντιλαμβάνομαι πως η ελληνική κυβέρνηση δεν επρόκειτο να πάρει θέση. Εχουμε πάντα πει ότι θα μπορούσαμε να 'μαστε περισσότερο αποτελεσματικοί στο να βοηθήσουμε την Ελλάδα και να κινηθούμε προς μια ειρηνική διευθέτηση στο Κυπριακό αν ήρετο το εμπάργκο».

«Δεν θα 'πρεπε να νομίζετε πως θα έχετε περισσότερη επιρροή», αντέτεινε ο Καραμανλής, «αλλά δεν θέλω να συνδέσω αυτά τα ζητήματα».

Προχώρησε, δε, στη σκιαγράφηση της, όπως αποδείχθηκε, αποτυχημένης αμερικανικής πολιτικής στους συγκεκριμένους χειρισμούς για την άρση του εμπάργκο, χειρισμοί που με άλλη απόχρωση συνεχίζονται μέχρι και σήμερα στην περιοχή.

«Εξαρτάται από εσάς να αποφασίσετε για τους οπλισμούς, αλλά κατά την άποψή μου η επιρροή σας δεν θα αυξηθεί με την άρση του εμπάργκο», είπε στον Φορντ ο Καραμανλής, «γιατί, ούτως ή άλλως, έχετε προσπαθήσει και τα δύο -άρση του εμπάργκο και συνέχιση αποστολής όπλων· και τα δυο έχουν αποτύχει. Κατά την άποψή μου, ο τρόπος για να επιτευχθεί πρόοδος είναι η διακριτική απόσπαση δεσμεύσεων από τους Τούρκους, ούτως ώστε να μην εμπλέκεται η υπερηφάνειά τους, και κατόπιν να άρετε το εμπάργκο υπό την προϋπόθεση πως θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους...».

Οι Φορντ και Κίσινγκερ βρήκαν «λογική» την πρόταση Καραμανλή, αλλά αυτοί συνέχισαν τον «χαβά» τους και, σαν να μην άκουσαν τίποτε, στη συνέχεια ζήτησαν από τον Καραμανλή να τους βοηθήσει στην άρση του εμπάργκο, εν όψει και νέας επερχόμενης ψηφοφορίας στο Κογκρέσο σε σύντομο διάστημα.

«Η κυβέρνησή μου δεν μπορεί να βοηθήσει την αμερικανική κυβέρνηση και να μιλήσει υπέρ της υποστήριξης του εχθρού. Κάτι τέτοιο θα 'ταν πολιτική αυτοκτονία», τους απάντησε ο Καραμανλής.

Από τη στιχομυθία που ακολούθησε φαίνεται πως οι Αμερικανοί πίστευαν ότι, παρά το γεγονός ότι ο Καραμανλής δεν έπαιρνε δημόσια θέση για το εμπάργκο, εντούτοις παρασκηνιακά άνθρωποι του περιβάλλοντός του έλεγαν στο Κογκρέσο πως η κυβέρνηση Φορντ δεν έκανε τίποτε στο Κυπριακό.

«Οι βουλευτές λένε πως έχουν μια πηγή στο γραφείο του πρωθυπουργού που τους λέει πως δεν κάνουμε τίποτε για να βοηθήσουμε με τους Τούρκους και πως στην πραγματικότητα μπορεί να συνεργαζόμαστε με τους Τούρκους για την παραγωγή αδιεξόδου», παρενέβη ο Κίσινγκερ.

«Αυτό είναι κουτσομπολιό και δεν είναι αλήθεια», τον έκοψε ο Καραμανλής. «Αν έχω να πω κάτι στην αμερικανική κυβέρνηση το λέω κατ' ευθείαν...».

Κατά τις συγκλίνουσες εκτιμήσεις, υπήρχε πράγματι παράλληλος δίαυλος επικοινωνίας με μέλη του Κογκρέσου, ιδίως τον Τζον Μπράδημας, με τον οποίο οι Φορντ και Κίσινγκερ είχαν φθάσει, ιδίως ο ΥΠΕΞ, σε ανοιχτή σύγκρουση.

dpdimas@hotmail.com

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 07/01/2008