Το αδιέξοδο της ανανεώσιμης ενέργειας

20080111

Το αδιέξοδο της ανανεώσιμης ενέργειας

ΗΜΕΡΗΣΙΑ 11/1/2008

Γράφει ο δρ Κώστας Σ. Μητρόπουλος προέδρος KANTOR Σύμβουλοι Επιχειρήσεων Α.Ε.

Διεθνώς το ποσοστό της ανανεώσιμης ενέργειας (Α.Ε.) αυξάνεται ταχύτατα. Το 2006, το 20% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρισμού προερχόταν από Α.Ε. με στόχο το 50% μέχρι το 2050. Οι ετήσιες επενδύσεις σε Α.Ε. παγκοσμίως ξεπέρασαν τα 40 δισ. δολ. το 2006 και ξεπερνούν αυτές που γίνονται σε θερμικές εγκαταστάσεις ηλεκτρισμού ή σε πυρηνικά εργοστάσια. Κάθε χρόνο προστίθενται περισσότερα από 60 GW ισχύος από Α.Ε.

Η Α.Ε. είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα της Ε.Ε. για δύο λόγους. Πρώτον, για τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές ενέργειας που αυτή τη στιγμή φθάνουν το 50% της κατανάλωσης και δεύτερον για τη μείωση των εκπομπών CO2. Η Ε.Ε. έχει εκδώσει πληθώρα οδηγιών για την Α.Ε. με πολύ σαφείς στόχους:

• το ποσοστό της Α.Ε. στο σύνολο της πρωτογενούς ενέργειας να φτάσει το 12% το 2010 από 6% το 2005,
• η ενεργειακή αποδοτικότητα να αυξηθεί μέχρι το 2010 κατά 18% σε σχέση με αυτήν του 1995,
• ο ηλεκτρισμός από Α.Ε. να αυξηθεί σε σχέση με τη συνολική παραγωγή από το 14% το 2005 σε 22,1% το 2010, και
• η συνδυασμένη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού να αυξηθεί από 9% το 1995 σε 18% μέχρι το 2010.

Η Ελλάδα υπολείπεται του μέσου όρου της Ε.Ε. στη συμμετοχή Α.Ε. (5,66%) Το μεγαλύτερο ποσοστό (61 %) από αυτό αφορά σε υδρο-ηλεκτρισμό. Για να ικανοποιηθούν οι στόχοι της Ε.Ε. θα πρέπει η παραγωγή ηλεκτρισμού από Α.Ε. να αυξηθεί τέσσερις φορές (από 3,6 TWh σε 13,7 ευρώ TWh) μέχρι το 2010, πράγμα πρακτικά αδύνατο. Τρία είναι τα προβλήματα που εξακολουθούν να εμποδίζουν την ανάπτυξη της Α.Ε. στη χώρα μας:

• λάθος νομοθεσία,
• διαδικαστικά και γραφειοκρατικά κόστη και δυσκολίες, και
• περιορισμοί γης.

Η ελληνική νομοθεσία έχει ενσωματώσει τις οδηγίες της Ε.Ε. αλλά το συνολικό πλαίσιο είναι ασαφές, ενώ οι επενδύσεις σε Α.Ε. υπερεπιδοτούνται. Το αποτέλεσμα είναι υπερπληθώρα αιτήσεων για μικρά έργα τα οποία καθίστανται οικονομικά. Έτσι, δεδομένων των δημοσιονομικών περιορισμών δεν περισσεύουν κεφάλαια για πολύ μεγαλύτερες και πολύ αποδοτικότερες επενδύσεις σε Α.Ε.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τυπικά μεγέθη επενδύσεων σε Α.Ε. σε Ισπανία, Ιταλία αλλά και σε Βουλγαρία είναι πολύ υψηλότερα των αντίστοιχων στην Ελλάδα. Ως μέτρο σύγκρισης η Rokas-Iberdrola έχει συνολικά εγκατεστημένα 194 MW και η Εnel-Κοπελούζος 127 MW ανεμογεννητριών.

Οι τιμές αγοράς ηλεκτρισμού από Α.Ε. από το κεντρικό δίκτυο στην Ελλάδα είναι συγκρίσιμες με αυτές του εξωτερικού. Αλλά πέρα από αυτές που θεωρητικά διασφαλίζουν εύλογες αποδόσεις στους επενδυτές μεσαίας και μεγάλης κλίμακας, στην Ελλάδα επιδοτούνται κατευθείαν μέσα από τον αναπτυξιακό νόμο οι επενδύσεις σε Α.Ε., με αποτέλεσμα να καθίστανται ιδιαίτερα ελκυστικές με ετήσιες αποδόσεις που μπορεί να ξεπερνούν το 25%.

Οι διαδικαστικές ιδιομορφίες και η γραφειοκρατία για την εξασφάλιση των απαραίτητων αδειών καθυστερούν την έγκριση των επενδύσεων και την αδειοδότηση. Ως αποτέλεσμα, επενδύσεις μεγάλου μεγέθους ακυρώνονται και τα κεφάλαια κατευθύνονται σε άλλες χώρες όπου μπορούν να εξασφαλίσουν μικρότερη αλλά πολύ ταχύτερη απόδοση. Αυτή τη στιγμή στην ΠΑΕ εκκρεμούν κοντά στις 7.000 αιτήσεις για άδειες φωτοβολταϊκής παραγωγής.

Η απαραίτητη γη ή τα δικαιώματα επί των υδάτων (υδροηλεκτρικά) ή του υπεδάφους (γεωθερμία) δεν είναι εύκολα εξασφαλίσιμα και μερικές φορές καθόλου. Για παράδειγμα, μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκά (5 MW) απαιτούν περί τα 150 στρέμματα ενιαίας γης με κατάλληλο προσανατολισμό κοντά στο δίκτυο, και αυτή δεν είναι εύκολο να βρεθεί ή συναρμολογηθεί με αποτέλεσμα την συστηματική καθυστέρηση.

Το συνολικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί για την προώθηση της Α.Ε. στην Ελλάδα δεν οδηγεί πουθενά. Η υπερεπιδότηση σε συνδυασμό με την έλλειψη κεφαλαίων για την ικανοποίηση όλων των αιτήσεων οδηγεί σε υπερπροσφορά μικρών έργων και στον εξοπλισμό των μεγάλων επενδύσεων. Η γραφειοκρατία μαζί με την υπερπροσφορά αιτήσεων οδηγεί σε καθυστερήσεις και περαιτέρω απομάκρυνση επενδυτικών κεφαλαίων. Τέλος, η δυσκολία τακτοποίησης της γης και των φυσικών δικαιωμάτων οδηγεί και αυτή συστηματικά σε καθυστερήσεις και απώλεια επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Για την επιτάχυνση της διείσδυσης της Α.Ε. στο ενεργειακό ισοζύγιο της Ελλάδας πρέπει να γίνουν ταχύτατα τρία πράγματα:

• να μειωθεί το συνολικό ύψος επιδότησης για Α.Ε. και να μετατοπισθεί το βάρος της προς τις μεγάλες επενδύσεις,
• να «τακτοποιηθούν» οι διαδικασίες χωροθέτησης και αδειοδότησης, και
• να χαρακτηρισθεί και όπου χρειάζεται απαλλοτριωθεί κατάλληλη γη που θα διατίθεται στους επενδυτές έναντι ανταλλάγματος.

Οι μεγάλες επενδύσεις εξασφαλίζουν καλύτερα οικονομικά, διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. και πραγματικά αποφορτίζουν το περιβάλλον. Επενδύσεις σε μεγάλα ηλιακά θερμικά εργοστάσια, σε ηλεκτρισμό από γεωθερμία που έχει σαφώς τον υψηλότερο βαθμό απόδοσης και σε σημαντικές εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών αποτελούν μονόδρομο για την ουσιαστική αλλαγή του ισοζυγίου ενέργειας προς τη σωστή κατεύθυνση.