infognomonpolitics: Θα μας λύσει τα προβλήματα ο Ομπάμα;

Μια περιληπτική ανασκόπηση των Ελληνοαμερικανικών σχέσεων της τελευταίας 60ετίας .
Συμφωνείτε ή διαφωνείτε σε κάθε περίπτωση έχει ενδιαφέρον.



infognomonpolitics: Θα μας λύσει τα προβλήματα ο Ομπάμα;



Του Θεοδωρου Κουλουμπη*
Την Τρίτη, 20 Ιανουαρίου 2009, ο Μπαράκ Ομπάμα αναλαμβάνει τα ηνία της διακυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Σημαντικό ερώτημα για τη χώρα μας είναι αν η πολιτική του νέου προέδρου θα συντείνει στη βελτίωση του ψυχρού κλίματος των ελληνοαμερικανικών σχέσεων της τελευταίας οκταετίας. Μπορούμε να προτείνουμε το εξής σκεπτικιστικό αξίωμα: «προεκλογικά οι υποψήφιοι υπόσχονται πολλά, τα οποία δεν πραγματοποιούν μετεκλογικά». Υποχρεωτικά, οι πολιτικές του νέου προέδρου θα πρέπει να κριθούν στην πράξη και στον αντίκτυπό της. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι όλοι όσοι τρέφουν ελπίδες για...μια φιλελληνική στροφή στην αμερικανική πολιτική θα απογοητευτούν.
Αξίζει να ανατρέξουμε στο παρελθόν σε μια προσπάθεια αξιολόγησης της αμερικανικής συμπεριφοράς προς την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με πρόεδρο τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ, οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν την Ελλάδα ως μια φιλική χώρα που ανήκε στη βρετανική σφαίρα επιρροής. Οι μυστικές τους υπηρεσίες συνεργάστηκαν με την ελληνική αντιναζιστική αντίσταση και η Ουάσιγκτον αντιμετώπισε με ιδιαίτερη αυστηρότητα την επέμβαση της Βρετανίας στα Δεκεμβριανά και στο θέμα της βρετανικής επιμονής για την παλινόρθωση της μοναρχίας.
Ο Χάρι Τρούμαν ανέβηκε στην προεδρία, μετά τον θάνατο του Ρούζβελτ, τον Απρίλιο του 1945. Ο κόσμος τότε άλλαζε κυριολεκτικά. Οι δυνάμεις του Αξονα βρίσκονταν υπό κατάρρευση, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών γεννιόταν, και τα πρώτα σπέρματα του Ψυχρού Πολέμου εμφανίζονταν, καθώς κατάκοπες οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης παρέδιδαν τη σκυτάλη της παγκόσμιας ισχύος στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ενωση.

Η αμερικανική πολιτική προς την Ελλάδα άλλαξε ριζικά όταν η ατλαντική υπερδύναμη ανέλαβε την ευθύνη των εξελίξεων στη Μεσόγειο με την αναγγελία του Δόγματος Τρούμαν το 1947. Η παρέμβαση των ΗΠΑ στον ελληνικό εμφύλιο υπήρξε καθοριστική και η Ελλάδα μαζί με την Τουρκία εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ το 1952. Οι ηττημένοι του Εμφυλίου όμως είχαν κάθε λόγο να συντηρούν έκτοτε μια μεγάλη δόση αντιαμερικανισμού.
Στη δεκαετία του 1950, με πρόεδρο στις ΗΠΑ τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, η άκαιρη ανακίνηση του Κυπριακού από την κυβέρνηση του Αλέξανδρου Παπάγου προκάλεσε τη διχογνωμία Αθήνας και Ουάσιγκτον. Για τους Αμερικανούς η ανάσχεση του σοβιετικού μπλοκ ήταν στόχος ύψιστης σημασίας και οι ελληνικές/ελληνοκυπριακές αντιαποικιακές ενέργειες τάραζαν τα νερά της Ατλαντικής Συμμαχίας, τοποθετώντας στρατηγικούς εταίρους (Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία) σε πορεία σύγκρουσης. Στην Ελλάδα, όμως, η αμερικανική στάση κρινόταν άδικη διότι τοποθετούσε τα στρατηγικά συμφέροντα της Δύσης πάνω από τις αρχές του δικαίου και της ηθικής. Επίσης, στη δεκαετία του 1950, αμερικανικές διπλωματικές παρεμβάσεις, που συνέδεσαν την παροχή οικονομικής βοήθειας με τον πλειοψηφικό εκλογικό νόμο, έδειξαν μια ιδιαίτερη εύνοια υπέρ της συντηρητικής (αντικομμουνιστικής) παράταξης.
Η δεκαετία του 1960, με τον Τζον Φ. Κένεντι στο πηδάλιο, έδειξε ότι κάτι σημαντικό μπορούσε να αλλάξει στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Ο οραματιστής Αμερικανός πρόεδρος, θορυβημένος από την επιτυχία της ΕΔΑ (25% στις εκλογές του 1958), προώθησε τη δημιουργία ενός κεντρώου (μη κομμουνιστικού) κόμματος, της Ενωσης Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Ταυτοχρόνως, ενθάρρυνε τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, να παίξει έναν ηγετικό και συγχρόνως κατευναστικό ρόλο στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. Δυστυχώς, το νήμα της ζωής του χαρισματικού Αμερικανού προέδρου κόπηκε στο Ντάλας του Τέξας από τις δολοφονικές σφαίρες του Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ.
Η δεκαετία που ακολούθησε τον θάνατο του Κένεντι ήταν πραγματικά τραυματική για τις σχέσεις της υπερδύναμης με την μικρή και σχεδόν απόλυτα εξαρτημένη χώρα μας. Οι Λίντον Τζόνσον (πρόεδρος 1963-68) και Ρίτσαρντ Νίξον (1969 μέχρι την αποπομπή του το 1974) είχαν λιγότερο σύνθετη σκέψη από τον δολοφονημένο προκάτοχό τους. Πίστευαν στις σίγουρες και δυναμικές λύσεις. Ετσι εξηγείται η ραγδαία κλιμάκωση στο Βιετνάμ και ο εναγκαλισμός στρατιωτικών καθεστώτων σε διάσπαρτα και στρατηγικά σημεία του πλανήτη. Οι επιλογές του Τζόνσον και του Νίξον να στηρίξουν τη δικτατορία στην Ελλάδα, στο όνομα του προληπτικού αντικομμουνισμού, έχουν αφήσει βαριά κληρονομιά στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Το όνομα του Χένρι Κίσινγκερ έχει συνδεθεί ανεξίτηλα με την τραγωδία της Κύπρου το 1974 (με την αλλόκοτη στάση του στο πραξικόπημα του Ιωαννίδη και την τουρκική εισβολή).
Τα χρόνια μετά το 1974 άνοιξαν τον δρόμο για τη γνήσια αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, με τιμονιέρη της «μετάβασης» τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Οι δύο μεγάλοι διχασμοί έκλεισαν (με τη νομιμοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων και το πολιτειακό δημοψήφισμα) και η διαδικασία προχώρησε για την ιστορική ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Τον Νοέμβριο του 1976 οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα στην Κύπρο μετά την εκλογή του Τζίμι Κάρτερ στο προεδρικό αξίωμα των ΗΠΑ. Οι προεκλογικές του υποσχέσεις στην ελληνική Ομογένεια (που είχε δραστηριοποιηθεί μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο) ήταν πραγματικά γενναιόδωρες. Μετεκλογικά, όμως, απογοήτευσε (αλλά και προσγείωσε) πολλούς ως προς τα όρια επιρροής που το ελληνοαμερικανικό λόμπι διέθετε.
Η ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο του 1981 βρήκε τον Ρόναλντ Ρέιγκαν στη γέφυρα του αμερικανικού σκάφους. Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και η παρουσία του Καραμανλή στην ελληνική προεδρία (με προεδρικές υπερεξουσίες τότε) διασκέδασαν τις ανησυχίες της Ουάσιγκτον απέναντι στα ριζοσπαστικά συνθήματα του Ανδρέα Παπανδρέου. Ισως, το σημαντικότερο γεγονός της δεκαετίας του 1980 για την Ελλάδα υπήρξε η σταδιακή μεταμόρφωση του ΠΑΣΟΚ από τριτοκοσμικό κίνημα διαμαρτυρίας σε κόμμα εξουσίας σοσιαλδημοκρατικού τύπου. Παρά τις τριβές που προκαλούσε η υπερεκτίμηση από τους Αμερικανούς (και ανάλογη προβολή) της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη», η Ελλάδα είχε παραδόξως ικανοποιήσει τις προσδοκίες του μακαρίτη Κένεντι για τη δημιουργία και διαιώνιση δύο ισχυρών, μη κομμουνιστικών, κομμάτων που θα εναλλάσσονταν στην εξουσία.
Η αξία της τετραετίας Μπους (πατρός) στα χρόνια 1989-93 εδράζεται κυρίως στον συνετό και ψύχραιμο τρόπο με τον οποίο ο παλαιορεαλιστής πολιτικός χειρίστηκε τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ και την επανένωση της Γερμανίας. Ταυτοχρόνως, με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στην πρωθυπουργία, η Ελλάδα διευκόλυνε επαρκώς τις αμερικανικές επιχειρήσεις στον πόλεμο του Κόλπου. Οι καλές προσωπικές σχέσεις των δύο ηγετών συνέβαλαν στην περαιτέρω βελτίωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.
Στη θητεία του Μπιλ Κλίντον 1993-2000 αξίζει να απομονώσουμε τον κρίσιμο ρόλο που έπαιξε η Ουάσιγκτον στην αποτροπή ενός ελληνοτουρκικού πολέμου κατά τη διάρκεια της κρίσης των Ιμίων, τον Ιανουάριο του 1996. Από την πλευρά της, η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη διευκόλυνε τις αμερικανικές επεμβάσεις στη Βοσνία (1995-6) και αργότερα στη Σερβία (1999), παρά το γεγονός ότι η ελληνική κοινή γνώμη τις καταδίκαζε συντριπτικά. Η χειρονομία του προέδρου Κλίντον να ζητήσει δημόσια συγγνώμη από τον ελληνικό λαό για τη συμπεριφορά των αμερικανικών κυβερνήσεων (κατά τα χρόνια της δικτατορίας) συνέβαλε στην επούλωση μιας βαθιάς πληγής στο υποσυνείδητο των Ελλήνων.
Η λήξη της οκταετίας του Τζορτζ Μπους (υιού), βρίσκει τη χώρα μας στο ίδιο μήκος κύματος με τους άλλους εταίρους μας της Ευρωζώνης πάνω σε θέματα όπως ο πόλεμος στο Ιράκ και η προστασία του περιβάλλοντος. Ενοχληθήκαμε από τη μονομερή αναγνώριση της ΠΓΔΜ, με το λεγόμενο συνταγματικό της όνομα, λίγες μέρες μετά την επανεκλογή του Μπους τον Νοέμβριο του 2004. Και αυτό θα έπρεπε να είχε προβληματίσει τους ομογενείς μας που πλουσιοπάροχα τον χρηματοδότησαν. Πήραμε τη «ρεβάνς» πρόσφατα στο Βουκουρέστι όταν αντισταθήκαμε στον διακαή και διακηρυγμένο πόθο του πλανητάρχη να εντάξει την ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ με το «προσωρινό» της όνομα.
Δύο συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από την παραπάνω σύντομη εξιστόρηση: πρώτον, η Ελλάδα έχει ενηλικιωθεί και δεν χρειάζεται να ακολουθεί αυτόματα τις επιθυμίες και υποδείξεις «προστάτιδων δυνάμεων». Δεύτερον, ελπίζουμε ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα διορθώσει, σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κακώς κείμενα του προκατόχου του. Αλλά δεν μπορεί από μόνος του να λύσει τα προβλήματα της Ελλάδας με τους γείτονές της. Απλά μπορούμε –ως λαοί της περιοχής των ευρύτερων Βαλκανίων– να τα λύσουμε μόνοι μας.

* Ο καθηγητής Θεόδωρος Κουλουμπής είναι αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Καθημερινή
Αναρτήθηκε από skal στις 5:48 μμ
Ετικέτες ΗΠΑ